Fren Sistemi ve Balatalar
Otomobillerdeki fren sistemi muhtemelen en önemli güvenlik sistemlerinden bir tanesi. Frenler olmadan durmak mümkün deðil:) Peki, frenler nasýl çalýþýr?
Günümüzün bütün modern araçlarýnda disk frenler kullanýlýr. Eski modellerde veya ucuz modellerde halen kampana fren sistemi neden sistem ile karþýlaþabilirsiniz. Disk frenlerde, fren pedalýna bastýðýnýzda sistemdeki hidrolik sývýnýn yerini deðiþtirmiþ olursunuz, bu deðiþim fren disklerine bir piston yardýmýyla iletildiðinde araç disk üzerindeki sürtünme kuvvetinin etkisiyle yavaþlamaya baþlar. Ne kadar fazla güç uygularsanýz disk o kadar baskýya maruz kalýr ve tekerleðin dönüþ hýzý yavaþlar.
Disk frenler birçok araçta önde yer alýr fakat günümüzde dört tekerlekte de bu tip frenler kullanýlmaya baþlanmýþtýr. Disk frenlerin asýl önemli olduðu yer ön taraftýr. Çünkü frenleme en iyi ön tekerlekler vasýtasýyla yapýlýr.
Frenlemenin, fren pedalýna bastýktan sonraki ikinci adýmýný oluþturan fren balatalarýnýn çeþitlerine göz atalým. Bu yazýmýzda organik, metal ve seramik fren balatalarýný inceleyeceðiz.
Organik fren balatasý
Fren balatalarý ilk üretilmeye baþlandýðýnda asbest malzemesi kullanýlýyordu. Bu malzeme sýcaðý absorbe edebiliyordu ve fren kampanyasýnýn sürekli sürtünmesine karþý dayanýklýydý. Zaman geçtikçe asbest malzemesinin kanserojen olduðu anlaþýldý. Uzun süre kullanýmýnda havaya asbest gazý yayýyor ve hava kirliliðine de neden oluyordu. Bunun üzerine üreticiler farklý malzemelerden fren balatasý üretmeye baþladý. Buna da organik fren balatasý dediler.
Organik fren balatalarý artýk ABD’de satýlan yeni otomobillerin %67’sinde standart olarak geliyor. Türkiye’de standart ekipman olarak gelmesine daha çok var denebilir. Organik fren balatalarý fiber, lastik, karbon bileþenleri, cam, kevlar ve diðer malzemelerden meydana geliyor. Metal fren balatalarýna göre daha fazla çevreye duyarlýlar. Günlük kullaným için organik fren balatalarý uygun denebilir. Fazla ses yapmazlar, fren sisteminin aþýnmasýna fazla neden olmazlar.
Ancak negatif bir yaný da daha kýsa sürede ömürlerinin tükenmesi. Organik yapýlarý nedeniyle metalik fren balatasýna göre daha kýsa bir sürede deðiþtirilmeleri gerekir.
Organik fren balatalarý Türkiye’de þimdilik bisiklet ve motorsiklet disk fren sistemlerinde yaygýn olarak kullanýlýyor.
Seramik fren balatasý
Fren balatalarý için bir diðer seçenek ise seramik. Yemek tabaðý ve süs malzemerine benzer seramik maddeden yapýlan bu fren balatalarýnýn hammaddesi biraz daha yoðun bir karýþýmdan ortaya çýkýyor. Daha dayanýklý olmasý için bu tercih ediliyor.
Seramik fren balatalarý metal fren balatalarý kadar yaygýn deðil. Henüz 80’li yýllarýn ortasýnda ortaya çýktýlar.
Seramik fren balatasýnýn tercih edilme nedenlerini þöyle sýralayabiliriz.
- Düþük ses seviyesi: Fren pedalýna bastýðýnýzda sürtünme sesi duymanýz neredeyse imkansýz.
- Kalýntý: Organik fren balatalarý ile karþýlaþtýrýldýðýnda seramik fren balatalarý neredeyse hiç toz ve artýk býrakmaz.
Seramik fren balatalarýnýn negatif sayýlacak yaný ise üretim maliyeti. Yüksek fiyat ile son alýcýya satýlan seramik fren balatalarý en pahalý balatalardan bir tanesi.
Metal fren balatasý
En yaygýn olarak kullanýlan fren balatasý türü metal fren balatasýdýr. Aslýnda tamamen metal deðiller, bakýr, çelik ve diðer kompozit alaþýmdan yapýlýr.
Bir çok sürücü için seramik veya metal fren balatasý arasýnda seçim yaparken zorlanmaz. Otomobil yarýþlarýnda, sýcaða ve zorlu þartlara dayandýðý için metal fren balatasý kullanýlýr. Ayný zamanda kýsa sürede de soður.
Metal fren balatalarýnýn negatif sayýlabilecek yaný ise gürültü seviyesi. Bir noktadan sonra fren kaliperi, fren diski ve fren balatasýnýn sürtünme sesini duymaya ve fren ötmesi denen sesi duymaya baþlayabilirsiniz.
